Balon Drachen Parsevala-Sigsfelda (około 1898)
Balon Ae z czasów wielkiej wojny (jest to kopia francuskiego balonu Caquot)
Sterowce niemieckie 1900-2000. Cz.3 |
Być może przydadzą się informacje o muzeach: Zeppelin-Museum w Zeppelinheim (koło portu lotniczego we Frankfurcie nad Menem) - otwarte w 1988, eksponuje modele sterowców i rekonstrukcję pokładu spacerowego sterowca LZ 129 Hindenburg; czynne w piątki, soboty i niedziele w godzinach 9-17, wstęp bezpłatny. Deutsche Luftschiff- und Marinefliegermuseum (Aeronauticum) w Nordholz (pomiędzy Bremerhaven a Cuxhaven): muzeum otwarte w 1997 w byłej bazie sterowców marynarki wojennej nad Morzem Północnym, eksponuje pamiątki, zdjęcia i dokumenty związane z historią niemieckiego lotnictwa morskiego, a także cywilnego wykorzystania sterowców. Można zapoznać się z historią sterowców Zeppelina, poznać szczegóły konstrukcji drewnianych sterowców Schütte-Lanz, obejrzeć szczątki Hindenburga i model olbrzymiej podwójnej obrotowej (!) hali Nobel. Obejrzeć można także 12 samolotów i śmigłowców używanych przez lotnictwo morskie RFN oraz przez Narodową Armię Ludową NRD (w tym bombowo-myśliwski Suchoj Su-22M4). Muzeum czynne codziennie od marca do końca października, wstęp 6 DM. W czasie I wojny w bazie Nordholz stacjonowała w różnych okresach ponad połowa sterowców używanych przez Cesarską Marynarkę. Od 1965 w nowoczesnej bazie stacjonuje 3 Pułk Lotnictwa Morskiego Graf Zeppelin (MFG - Marinefliegergeschwader) wyposażony w samoloty Breguet Atlantik do zwalczania okrętów podwodnych oraz wywiadu radioelektronicznego. Stacjonują tam także śmigłowce Westland Sea Lynx Mk.88 będące wyposażeniem pokładowym fregat klasy Bremen. Zeppelin Museum we Friedrichshafen: otwarte w 1996, mieści się nad Jeziorem Bodeńskim w byłych budynkach portowych. Czynne cały rok z wyjątkiem poniedziałków, wstęp 12 DM. W Tonder w Danii zwiedzać można także muzeum w używanej przez wojsko duńskie byłej niemieckiej bazie sterowców Tondern.
W Niemczech sterowce budował nie tylko Zeppelin, robił to także dla wojska major August von Parseval, który swój pierwszy miękki sterowiec zbudował w 1906. Produkcję kontynuowała firma Luft Verkehrs GmbH (LVG) - zbudowano dwadzieścia kilka (24-27?) sterowców oznaczonych PL, jeden RK, po wojnie cztery sterowce PN (Parseval-Naatz). Kilka sterowców trafiło do Austrii (PL 4), Rosji (PL 7 i 14), Turcji (PL 9), Japonii (PL 13), Italii (PL 15) oraz Wielkiej Brytanii (PL 18). W Niemczech używane były przez armię i marynarkę wojenną.
Major August von Parseval (5.II.1861, Frankenthal w Palatynacie - 22.II.1942, Berlin), w 1879 wstąpił do szkoły wojskowej w Monachium, do 1907 służył w wojsku. Od 1883 poświęcił się statkom powietrznym, tak jak inni pasjonaci: Hans Bartsch von Sigsfeld, von Krogh, August Riedinger, von Bessus. Studiował mechanikę lotu ptaków, publikował książki na ten temat. Od 1890 zajął się budową sterowanego statku powietrznego. Współpracował z nim inżynier Hans Bartsch von Sigsfeld i właściciel fabryki August Riedinger. W 1912 Parseval został wykładowcą w Wyższej Szkole Technicznej w Berlinie-Charlottenburgu.
Konstruował dwa rodzaje statków powietrznych - balony i sterowce. O ile sterowce Zeppelina odeszły do historii, o tyle powojenne niewielkie pasażersko-reklamowe półsztywne sterowce Parseval-Naatz stały się wzorcem dla większości obecnie latających sterowców, zwanych po angielsku blimp.
Sterowce Parsevala (tak jak balony) miały miękką powłokę wypełnioną wodorem. Wewnątrz powłoki kryły się dwa miękkie zbiorniki wypełnione powietrzem, zwane balonetami. Nadmuchiwane one były przy pomocy wentylatora napędzanego silnikiem. Balonety kurcząc się i rozszerazjąc pozwalały utrzymać stały kształt zewnętrznej powłoki bez strat gazu nośnego.
Pierwszy sterowiec Parsevala wystartował 26.V.1906 z lotniska Berlin-Tegel. Budowany od 1901, nazwany został August von Parseval i był miękkiej konstrukcji (Pralluftschiff) - w przeciwieństwie do sterowców Zeppelina nie miał żadnego wewnętrznego, ani zewnętrznego szkieletu.
Dane (typ "b"): 85-konny silnik Daimler, prędkość 47 km/h, 23.000m3 wodoru, długość 48 metrów, średnica 8,5m, pułap 1 km.
Duże wojskowe sterowce PL 26 i 27 miały konstrukcję półsztywną (podkadłubowy kil z podwieszonymi gondolami), tak jak późniejsze konstrukcje Parseval-Naatz.
Balon Drachen Parsevala-Sigsfelda (około 1898)
Balon Ae z czasów wielkiej wojny (jest to kopia francuskiego balonu Caquot)
Balony obserwacyjne, przez Brytyjczyków zwane "parówkami" z oczywistych powodów, były w niemieckiej armii używane masowo do prowadzenia obserwacji na rzecz artylerii - były bardzo poręczne - mogły być transportowane i szybko przygotowane do użycia. Balony typu Ae latały wyżej niż stare balony typu Drachen Parsevala-Sigsfelda, zatem zacząły je wypierać.
Obserwator artylerii w gondoli miał radio, lornetkę i aparat fotograficzny i zawsze spadochron (wprowadzone w 1915). Balony te były szczególnie zawzięcie zwalczane przez lotnictwo, zwłaszcza przez natarciami piechoty, ale były też silnie bronione z ziemi, stąd piloci brytyjscy nigdy nie atakowali ich na wysokości niższej niż 300 metrów. Balon mógł zostać ściągnięty bardzo szybko na ziemię - w czasie krótszym niż minuta. Do końca wojny zestrzelono 241 balonów.
Kilka (5?) sterowców powstało w Militär-Groß-Basenach, firmie powołanej w 1907 przez pruski rząd specjalnie w celu zbudowania sterowca dla wojska. W maju rozpoczęły się loty pierwszego półsztywnego sterowca z serii M, zbudowanego przez majora Großa i inzyniera Basenacha, wg francuskiego sterowca Lebaudy z 1903. W czerwcu 1908 drugi zbudowany sterowiec M I dostarczono armii - był to pierwszy sterowiec, który rozpoczął służbę wojskową w Niemczech (!), kolejne dostarczono w 1909 (M II, III) i 1911 (M IV).
Jeden sterowiec zbudowano w styczniu 1911 w Siemens-Schuckert GmbH - wykonał 73 loty, nawet został rozbudowany i przyjęty w 1912 przez armię jako S.S. I, ale nie latał. Prędkość: 70km/h; 4 silniki 125-konne; promień działania: 250km; długość 118m (145 po rozbudowie); 13000 (15000 po rozbudowie) m3 gazu.
Najpoważniejszym konkurentem Zeppelina była powstała w 1909 firma Schütte-Lanz-Luftfahrzeugbau GmbH w Mannheim konstruktora Johanna Heinricha Karla Schütte oraz przemysłowca Karla Lanza (1873-1921). Johann Schütte (26.II.1873 Osternburg k. Oldenburga - 29.III.1940 Drezno) był w latach 1904-22 profesorem gdańskiej Politechniki [Technische Hochschule], gdzie wykładał teorię budowy statków, potem do 1938 wykładowcą berlińskiej Königliche Technische Hochschule. Jego przygotowanie teoretyczne sprawiło, że sterowce miały doskonale opracowane kształty aerodynamiczne. Wszystkie sterowce zbudowano dla wojska, począwszy od S.L. 1 typu A. Pierwszy sterowiec pokazano przedstawicielom armii już w pażdzierniku 1911, budowa trwała jednak 2,5 roku, decentralizacja produkcji podrożyła koszty, w trakcie prób został przekonstruowany, na uzbrojenie przyjęty został w grudniu 1912 roku (jako SL I). Drugi sterowiec S.L. 2 był gotowy na początku 1913, do II.1914 przechodził loty próbne. Rozwiązania konstrukcyjne SL II (pod takim oznaczeniem S.L. 2 służył od 1914 w armii) były na tyle doskonałe, że powtórzone zostały we wszystkich późniejszych modelach. W latach 1914-17 firma otrzymała zamówienie od Armii i Marynarki na 21 sterowców, faktycznie tylko połowa rozpoczęła służbę, kilka nie zostało obsadzonych (zostały później rozebrane lub rozbite w lotach próbnych).
Sterowce SL miały drewniany szkielet ze sklejki (stopniowo wzrastał udział aluminium w konstrukcji), budowano je w Mannheim, od 1916 także w Königswüsterhausen koło Berlina, a od przełomu 1916/17 w Zeesen (Brandenburgia), głównym konstruktorem był inżynier Carl Huber z Berlina, wyprodukowano ogółem 24 aparaty, używane były przez armię i marynarkę wojenną. Większość oryginalnych wynalazków Schüttego i Lanza zastosowano w czasie wojny u Zeppelina, kiedy poważnie ograniczono prawo patentowe. W 1918 firma przestała istnieć. Po wojnie Schütte swoje patenty sprzedał w Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych. W 1922 powstała firma Schütte-Lanz Holzwerke AG zajmująca się do dziś produkcją konstrukcji przemysłowych ze sklejki.
Spis sterowców Militär-Groß-Basenach
Sterowce były bezpiecznym środkiem transportu, jednak lądowanie było manewrem trudnym i niebezpiecznym, o czym świadczy choćby katastrofa Hindenburga w Lakehurst w maju 1937. Bezpieczna obsługa na ziemi nie zawsze była możliwa - pożar w bazie Nordholz w styczniu 1918 zakończył się całkowitym zniszczeniem bazy i pięciu sterowców (L 46, L 47, L 51, L 58 i SL 29).
W okresie powojennym zdarzyło się kilka katastrof, które pochłonęły sporo ofiar: amerykański wojskowy ZRS 4 Akron w 1933 - 73 ofiary (3 osoby przeżyły), francuski wojskowy Dixmude (ex niem. LZ 114 / L 72) w 1923 - 50 (52?) ofiar (nikt nie przeżył), angielski cywilny R 101 w 1930 - 48 ofiar (6), angielski R 38 w 1921 - 44 ofiary (6), niemiecki cywilny LZ 129 Hindenburg w 1937 - 36 ofiar (13 z 36 pasażerów, 22 z 60 osób załogi, w tym kapitan Ernst A. Lehmann [1886-1937], 1 osoba z 228-osobowej obsługi naziemnej; 61 osób będących na pokładzie przeżyło!).