Zeppelin, flieg,
Hilf uns im krieg,
Flieg nach England,
England wird abgebrannt,
Zeppelin, flieg.
Sterowce w wojsku niemieckim - cz.3 |
|
Zeppelin, flieg, |
Sterowce używane były na początku wojny przez armię do zadań rozpoznawczych (np. SL II operujący z Legnicy prowadził rozpoznanie na rzecz wojsk austriackich, Z III operował z Metzu, Z IV z Królewca, Z V z Piły i Poznania), ale ponosiły straty od ognia z ziemi - w samym sierpniu 1914 roku stracono 4 sterowce: Z V wpadł w ręce rosyjskie pod Mławą, Z VI ostrzelany pod Liege rozbił się koło Kolonii, Z VIII w Wogezach, Z VII w Lotaryngii - wszystkie zostały uszkodzone i rozbiły się podczas lądowania, załogi wyszły z wypadków cało (jedynie załoga ZV dostała się do niewoli). Później sterowce prowadziły działania tylko w nocy, ponosząc straty w wyniku ataków brytyjskich nocnych myśliwców RFC (Royal Flying Corps). W kwietniu i maju 1915 roku armijny LZ 38 pod dowództwem hauptmanna Ericha Linnarza po raz pierwszy pojawił się nad Wielką Brytanią (Harwich) i Londynem.
W czerwcu 1917 roku armia przestała używać sterowców - ich zadania przejęły z powodzeniem m.in. bombowce Gotha G.IV i G.V - jedynym użytkownikiem pozostała marynarka wojenna, która używała ich do patrolowania oraz minowania wód Bałtyku i Morza Północnego, a od 31.V.1915 także do nalotów bombowych na Londyn (warto zauważyć, że naloty bombowe ze sterowców to wynalazek francuski - sterowiec Fleurus przeprowadził nalot na Trewir już w nocy 9/10.VIII.1914 roku). W roku 1916 przeprowadzono 20 nalotów zrzucając 37 ton bomb, w latach następnych zwiększono ilość lotów. Taktyka sterowców była różna - operowały samotnie prowadząc loty patrolowe, walczyły z okrętami podwodnymi (raz nawet z sukcesem - 24.VI.1916 LZ 87 zatopił w Zatoce Gdańskiej angielską łódź podwodną E 18), rozpoznawały pola minowe, prowadziły bombardowania. Charakterystyczne jednak były naloty grupowe - pierwszy taki przeprowadziło 5 sterowców Marynarki 8.VIII.1915 na Wielką Brytanię. Później sterowce Armii i Marynarki prowadziły wspólne ataki - kilkanaście razy w nalotach brało udział 10 i więcej sterowców. W nocy z 2 na 3 września 1916 roku miał miejsce największy atak połączonych sił marynarki i armii na Wielką Brytanię przy użyciu 16 sterowców (stracono tylko jeden SL 11)! Kiedy 5.VIII.1918 roku zginął kapitan (Fregattenkapitän) Peter Strasser - dowódca niemieckiej floty sterowców marynarki (Führer der Marine Luftschiffe) - nalotów zaniechano. Na skutek ataków bombowych w Wielkiej Brytanii zginęło lub zostało rannych prawie 2000 osób.
Armia używała sterowców przez 10 lat (IV.1907 - V.1917) i posiadała ich łącznie 67 w tym dwa ostatnie LZ 111 i LZ 113, których już nie wykorzystała bojowo: LZ: 40 + 2 od Delagu, SL: 13, P: 6, M: 5, SS: 1.
W chwili wybuchu wojny armia miała 11 sterowców, w tym 6 wojskowych Zeppelinów (Z IV, V, VI, VII, VIII, IX), dwa przejęte cywilne sterowce pasażerskie ("Hansa" i "Sachsen" - używane jako szkolne) i kilka innych producentów (SL II, P IV, M IV [typ b, przebudowany do c]). W czasie wojny nabywała aerostaty od kilku producentów (M, LZ, SL, P, PL). Sterowce armii wykonały 261 lotów bojowych, w tym 132 bombowe (zrzuciły 165 ton bomb, w tym 60 ton na obiekty rosyjskie, 45 - francuskie, 37 - brytyjskie). W wyniku działań bojowych armia straciła 17 sterowców (2 załogi dostały się do niewoli - Z V i LZ 85), 6 w wyniku wypadków (Z IX, LZ 74, LZ 86, LZ 90, SL II, SL 10), 9 złomowano, 4 przekazano w trakcie eksploatacji marynarce ("Sachsen", LZ 88 / L 25, LZ 98 i LZ 120).
Marynarka używała do końca wojny ogółem około 90 sterowców różnych producentów (LZ: 64 + 1 od Delagu + 4 od armii, P: 13?, SL: 10?), straciła ogółem 74 sterowce, z tego 51 (52?) w wyniku działań bojowych (27) i wypadków. 20.X.1917 był czarnym dniem - stracono 5 sterowców! Ostatni stracony w czasie wojny sterowiec to należący do marynarki LZ 100, czyli L 53 - zestrzelony przez brytyjski samolot 11.VIII.1918.
|
W czasie wojny armia straciła 23 sterowce w wyniku działań bojowych (17) i wypadków, czyli 0,66 sterowca miesięcznie (1914-17), a marynarka 52, czyli prawie jeden sterowiec miesięcznie (1914-18).
Straty osobowe wyniosły:
Armia: 79 zabitych, czyli około 10% 720-osobowego personelu 36 załóg rozbitych sterowców;
Marynarka: 389 osób !!!, czyli około 38% 1020-osobowego personelu 51 (52) załóg rozbitych sterowców.
Ponadto 147 lotników marynarki i 21 armii dostało się do niewoli.
Sterowce wykruszały się w trakcie eksploatacji, z zakładów dochodziły nowe, ich ilość była zawsze płynna. W armii najwyższy stan liczebny wynosił 10 (XII.1915, I.1916, IV.1916), zawsze jednak przynajmniej cztery sterowce były w służbie (VIII-1918 - IV.1917): 1914 = 5, 1915 = 10, 1916 = 7, 1917 = 7.
Marynarka posiadała więcej sterowców w linii, ich liczba nie przekroczyła jednak nigdy 21 (14 - X.1915, 19 - VIII.1916, 21 - IX.1917, III-IV.1918 - 16, VI-VII.1918 - 16), nie spadła też poniżej ośmiu: 1914 = 8, 1915 = 13, 1916 = 15, 1917 = 18, 1918 = 13.
Załoga liczyła 15-20 osób w zależności od typu sterowca, dowódcą był z reguły kapitan (hauptmann). Sterowce Zeppelin typu "p" - 14 żołnierzy, typu "r" - 21. W skład załogi 4-silnikowego LZ 74 dnia 9 września 1915 roku wchodzili:
Kommandant - Hauptmann (Georg Fritz?)
1. Offizier - Hauptmann
Funktelegrafie-Offizier - Oberleutnant
Fahringenieur - Feldwebelleutnant
Höhensteuerer - Obersteuermann
Seitensteuerer - Obersteuermann
Backbordmotor - Obermaschinist
Steuerbordmotor - Maschinist
Vorderer Motor - Maschinist
Achterer Motor - Maschinist
Maschinengewehrschütze Plattform - Vizefeldwebel
Maschinengewehrschütze Plattform - Gefreiter
Funktelegrafie-Unteroffizier - Unteroffizier
Hilfsmaschinist - Unteroffizier
Wcale nie było początkowo takie łatwe, z uwagi na sporą odporność latających olbrzymów na drobne uszkodzenia powłoki (np. do bazy powrócił Z VI, mimo uszkodzeń spowodowanych wybuchem szrapnela podczas ataku na twierdzę Liege 6.VIII.1914), wysokość i szybkość lotu oraz karabiny maszynowe na uzbrojeniu (uzbrojenie maszynowe testowano latem 1914 roku [IV-VI] w okolicach Piławy na sterowcu Z IV; późniejsze sterowce, np. typu "r" z 1915 roku były uzbrojone w 10 karabinów maszynowych!). Doszło nawet do tego, że Brytyjczycy ustanowili wysokie nagrody pieniężne dla lotników, którzy zdołali zestrzelić sterowiec!
Nieskuteczne okazały się metalowe strzałki (flechettes) zrzucane przez samoloty, podobnie harpuny Fiery'ego, działka bezodrzutowe, rakiety francuskiego konstruktora Yves Le Prieur o zasięgu 50 metrów (mocowane po 4 na każdej parze wsporników dwupłatowców Sopwith Baby i Farman F.40 - odpalane elektrycznie rakiety okazały się skuteczne przeciwko balonom). Przy pomocy zrzucanych z góry strzałek Rankena (skonstruowanych w 1915 przez oficera brytyjskiej marynarki Francisa Rankena 22-centymetrowych rakietek z fosforem zapalającym zawieszanych w pudłach po 24 sztuki na używanych przez RFC i RNAS (Royal Naval Air Service) samolotach B.E.2c, Bristol Scout, Sopwith Baby) dobito z samolotu B.E.2c 30.IV.1916 L 15 na wysokości 2,6km u wybrzeży Anglii (pilot użył także bomby zapalającej). Skuteczne okazało się dopiero bombardowanie z góry (LZ 37 w rejonie Gandawa-Calais 7.VI.1915 z samolotu Morane-Saulnier L przy pomocy 6 bomb, z których 4 wybuchły - LZ 37 był pierwszym sterowcem w którym zginęła cała załoga pod dowództwem hauptmanna Otto van der Haegena) oraz ostrzeliwanie z karabinów maszynowych przy pomocy amunicji zapalającej (pociski Z.P.T. Johna Pomeroy'a) przez samoloty wyposażone w podświetlane celowniki nocne. Nieudany samolot rozpoznawczy R.A.F. (Royal Aircraft Factory) B.E.2c okazał się skuteczny jako myśliwiec nocny w walce ze sterowcami nad Wielką Brytanią - atakując od dołu przy pomocy skierowanego w górę karabinu maszynowego strącił 5 sterowców (S.L. 11 - 3.IX.1916, L 32 - IX.1916, L 31 - 31.X.1916, L 34 i L 21 - XI.1916). Artyleria przeciwlotnicza także odniosła pierwsze sukcesy, strącając L 33 we wrześniu 1916. Skuteczne okazały się także przerobione z lekkiego bombowca nocne myśliwce Airco D.H.4, które rozgromiły 5.VIII.1918 roku nad Morzem Północnym wyprawę 5 sterowców - w najnowocześniejszym wówczas L 70 (udźwig 44,5t) zginął Peter Strasser. Próby przechwytywania sterowców daleko nad morzem nie przyniosły większych rezultatów. Kilka sterowców zniszczono w 1914 na ziemi, m.in. najnowszy Z IX w Düsseldorfie (samolot Sopwith Tabloid), we Friedrichshafen zniszczono halę i fabrykę gazu - L 7 ocalał (3 samoloty Avro 504 z Belfortu), LZ 38 zniszczono bombami w Brukseli w połowie 1915 (samolot Farman MF VII).
Royal Navy zaczęła odnosić sukcesy w walce z zeppelinami dopiero w marcu 1917 roku po wyposażeniu lekkich krążowników (jednego w każdej eskadrze) w platformy startowe dla samolotów pokładowych Sopwith Pup. Już po kilku dniach samolot z krążownika H.M.S. Yarmouth zestrzelił L 23. Później stosowano doskonałe samoloty Sopwith Camel w specjalnej wersji morskiej 2F.1, a starty odbywały się także z małych okrętów oraz holowanych za szybkimi niszczycielami pontonów (10.VIII.1918 zestrzelono L 35). Samoloty te lądowały na lądzie albo siadały na wodzie obok okrętów (i najczęściej tonęły). Dopiero w sierpniu 1917 roku miało miejsce pierwsze lądowanie na H.M.S. Furious - pierwszym lotniskowcu, z którego 7 samolotów Sopwith Camel przeprowadziło 19.VIII.1918 roku nalot na bazę w Tondern, niszcząc w halach dwa sterowce (stracono 5 samolotów).